Zgodnie z art. 70k ust. 1 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego każda jst w latach 2022–2027 musi przeznaczyć co najmniej równowartość 15% kwot dodatkowych dochodów z tytułu udziału we wpływach z PIT otrzymanych w 2022 r. na wydatki na zadania z zakresu poprawy efektywności energetycznej, rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz ograniczenia kosztów zakupu ciepła lub energii ponoszonych przez odbiorców. Czy warunek ten będzie spełniony, jeśli jednostka poniesie 15% tych kwot na wydatki w jednym roku (np. 2023 r.), czy musi wydatkować środki w takiej wysokości we wszystkich latach 2022–2027? Ponadto w myśl art. 70k ust. 4 ustawy jst są zobowiązanie złożyć do 31 marca 2028 r. do właściwego wojewody informację o wysokości wydatków przeznaczonych na wspomniane zadania. Czy jeśli jednostka poniosła te wydatki w 2023 r., to powinna przekazać informację wojewodzie w roku kolejnym (2024 r.)?

W przepisach prawnych zacytowanych w treści pytania ustawodawca nałożył na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek wydatkowania – w latach 2022–2027 – środków na zadania z zakresu poprawy efektywności energetycznej, rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz ograniczenia kosztów zakupu ciepła lub energii ponoszonych przez odbiorców. Wartość wydatków ponoszonych na te cele została ustalona na poziomie co najmniej 15% kwoty otrzymanych w 2022 r. dodatkowych dochodów z tytułu udziału w podatku PIT. Do wydatków tych wlicza się również wydatki:

1. samorządowej instytucji kultury, dla której jst jest organizatorem,
2. samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, dla którego jst jest podmiotem tworzącym;
3. spółki kapitałowej, w której wartość nominalna udziałów albo akcji należących do jst wynosi nie mniej niż 51% kapitału zakładowego spółki i w przypadku której jst dysponuje bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo walnym zgromadzeniu.

Należy podkreślić, że aktualnie – po wejściu w życie nowej ustawy o dochodach jst (uchwalonej 1 października br. i obowiązującej od 25 października br.) – regulacje zobowiązujące jst do wydatkowania 15% dochodów z PIT na poprawę efektywności energetycznej są zawarte w art. 96, a nie art. 70k. Sama treść tych postanowień nie uległa jednak zasadniczo zmianie.

Czas rozdysponowania 15% dochodów z PIT

Warto zauważyć, że dla zachowania wymogów ustawowych konieczne jest, aby suma nakładów poniesionych przez jst w latach 2022–2027 wyniosła co najmniej 15% otrzymanych środków z tytułu wpływów z PIT. Wynika to z brzmienia art. 70k ust. 3 poprzedniej i art. 96 ust. 3 obecnej ustawy o dochodach jst (dalej: udjst). Zgodnie z tym przepisem, jeśli jst przeznaczy na finansowanie wymienionych wcześniej zadań wydatki w kwocie mniejszej niż równowartość 15% dodatkowych dochodów z PIT uzyskanych w 2022 r., to nie otrzyma środków z rezerwy na uzupełnienie dochodów jst w 2029 r. Należy więc uznać, że 15% ogólnej puli wspomnianych dochodów należy rozdysponować na wydatki w latach 2022–2027. W konsekwencji jednostka może podzielić tę pulę na części i w zależności od swoich możliwości realizować poszczególne transze wydatków w kolejnych latach okresu ustalonego przez ustawodawcę. Warto zauważyć, że również w przepisie zobowiązującym jednostkę do złożenia informacji wojewodzie jest mowa wyłącznie o podaniu wysokości poniesionych wydatków, a nie o rozliczeniu wydatków za każdy kolejny rok budżetowy.

Ustawodawca określił ramy czasowe wydatkowania środków (lata 2022–2027), biorąc pod uwagę m.in. złożoność procesów inwestycyjnych, zaangażowanie organizacyjno-techniczne, wymogi formalnoprawne i możliwości finansowe jst, w tym racjonalne założenia dotyczące konstruowania wieloletnich prognoz finansowych. Przeciwna interpretacja doprowadziłaby do założenia, że w latach 2022–2027 wydatki na poprawę efektywności energetycznej, rozwój odnawialnych źródeł energii czy ograniczenie kosztów zakupu ciepła i energii ponoszonych przez odbiorców musiałyby wynieść co najmniej 90% środków otrzymanych w 2022 r. z tytułu rozliczenia wpływów z PIT (6 lat × 15%). Co więcej, pierwsze wydatki należałoby ponieść już w 2022 r., który wyznacza początek okresu podanego przez ustawodawcę. W takim przypadku jednostka w zasadzie nie mogłaby decydować o sposobie wykorzystania dodatkowych dochodów otrzymanych w 2022 r.

Termin przekazania informacji wojewodzie

Zasadniczo nie ma przeszkód, aby informację o wysokości wydatków przeznaczonych na zadania związane z efektywnością energetyczną złożyć do wojewody np. w 2024 r., jeśli suma nakładów poniesionych przez jednostkę już przekroczyła wymaganą wartość. Warto jednak pamiętać, że po przekazaniu informacji mogą wystąpić pewne szczególne okoliczności, np. zwroty poniesionych wydatków. Z tego względu bardziej uzasadnione wydaje się wstrzymanie z wykonaniem tego obowiązku i zrealizowanie go po zakończeniu cyklu rozliczeniowego, czyli po 31 grudnia 2027 r., ale przed upływem granicznego terminu 31 marca 2028 r. wyznaczonego przez ustawodawcę.

Konsekwencje niespełnienia obowiązku

Jeżeli jst na finansowanie zadań dotyczących efektywności energetycznej przeznaczy wydatki w kwocie mniejszej niż równowartość 15% dodatkowych dochodów z PIT uzyskanych w 2022 r., to nie otrzyma środków z rezerwy na uzupełnienie dochodów jst w wysokości stanowiącej równowartość 1% kwoty potrzeb finansowych ustalonych dla wszystkich jst w 2029 r. Nie będzie wówczas miało znaczenia, czy jst ponosiła takie wydatki, lecz nie osiągnęła wymaganego pułapu, czy też nie realizowała takich wydatków w ogóle.

Autor

Mateusz Bieniek

Autor jest skarbnikiem w urzędzie jst, byłym głównym księgowym w państwowej jednostce budżetowej.